I, II le III John Relnak Bawmtu

Biak Ṭha Hnem

Johan cakuat pathum hi tawi tete in ṭialmi an si nain a chung cabia zoh tikah hngalh awk tlak tampi aa ṭialmi cakuat an si. A ho set dah ca ṭialtu a si ti zong fiang tein hngalh awk a har ngaimi a si.

Johan kuatkhat nak cu Biakamthar chung caṭial mi lak ah cakuat ah an chiah ko nain a ca rel tikah a kuatu, a kuatmi zong aa ṭial lo. Ca kuat tikah hram thawknak le biakchonhnak te hna zong a um lo i a donghnak biafunnak te hna zong a um fawn lo. Cucaah Paul cakuat te hna he cuaichun ahcun aa dang ngaingai mi caṭial ning phun in ṭialmi a si..

Caṭial ning le a Caan

I John a caṭial ning zoh tikah si dawhbik a si lai tiah ruahmi cu pastor pakhatkhat a silo ah pastor thinlung ngeimi hruaitu pakhatkhat nih dawtnak le zawnruahnak thinlung he a dawtmi mibu/Khrihfabu pakhatkhat hna an nun remhnak ding caah ṭialmi “sermon” caṭial bantuk a si tiah ruah bik a si. Buaktlak in a ṭial caan an ruahmi cu AD 100 hrawng ah Ephesa khua in ṭial mi a si lai tiah ruah a si. Hi can lio hrawng ahhin Efesa khua bantuk Khrihfabu ahcun Khrihfa nunnak ah thlennak nganpi a rak um. Khrihfa mi pawl hi chan hnihnak silole chan thumnak Khrihfa an hung si cang hna. Jesuh Khrih a nun lio a hmumi chan khatnak Khrihfa mi an rak thi pah thluamah i chanthar Khrihfa hna cu zumhnak lei ah an ṭumchuk ngai lio a si. Duhsah tein Khrih zumtu hna sinin biatak nak a hung dai i a minmen khrihfa an hung tam thluahmah lio hrawng a si.

Ho nih dah a ṭial hna?

Thawngṭha pali nak a ṭialtu Johan, Jesuh Khrih zultu a si lai tiah Biakamthar chekhlattu tam deuh nihcun an zumh. I John, II John le III John an pathum tein a kum a tar ngai hnu ah Ephesa (Biathlam 2-3) khua in a rak ṭial mi a si lai tiah zumhnak a um. A tlangpi in AD 95-110 kar ah ṭial mi a si tiah ruahmi a si. I John 1:3 ah kan hmuhmi le kan theihmi kha nannih kan in chimh mi hna a si tiah a ti. Hi a ca ṭial mi zoh chihin zultu Johan a si tiah zumh a si.

Tinhmi

Hi cakuat pathum hi general letters (zapi caah kuatmi) tiah an ti. Hi ca a ṭial lio caan ahhin lenglei hremnak nih Khrihfabu chungah hnahnawhnak a pe lo nain khrihfabu chung tu ah cawnpiaknak hman lo nih a rak tuaitam ngaingai hna lio si dawh a si. Johan a tar hnu ah Khrihfabu chungah zumhnak phung le zulhphung ruangah i ṭhen dawh in an um. Johan te sinin aa ṭhenmi pawl nih hin zumhphung le zulhphung aa dang ngaingai mi an rak i cawn piak. Cu caah Johan nih an zumhnak a hman lo mi kongah Pathian cu zeidah a si ti le, Jesuh Khrih cu minung taksa in a ra i kan mit hrimhrim in kan hmuh i kan kut hrimhrim in kan tongh, Jesuh Khrih cu Messiah a si ti kha fak piin a ca chung ah a chim.

Pathian cu dawtnak a si caah a biatu hna, dawtnak Pathian a thei taktak mi zumtu nihcun a pawngkam a ummi zumtu unau kha a dawt hna. A tuahsernak in a langhter ti zong a chim fawn. Hi dawtnak kong hi Johan kuat khatnak i a muru a si ti zong ah an ti.

Thianghlim tein nun ding zong hi Johan nih zumtu hna a forh hna. Zumtu hna cu muihnak chungah a nungmi si loin ceunak Pathian a biami kan si caah thianghlim tein nun ding a si ti zong a ca ah a ṭial chih. Cun zumtu kan sinak a langhtertu bik mi nunning cu zumtu kan hawi le hna he kan nun hrawmnak ah a si ti zong hi a ca ah a chimmi a si.

A tlangpi in kan chim ahcun kuat khatnak Johan nih Khrihfa zumhnak hrampi kong a si mi; dawtnak, dinfelnak, Pathian le midang he i hawikomhnak/ pehtlaihnak kong a tlangpi in a chim.

Kuat hnihnak Johan nihcun mibu pakhat a si loah pumpak pakhat cawnpiaknak hmanlo Jesuh Khrih cu minung in a ra lo tiah cawnpiaktu hna nih tuaitam mi pumpak lole mibu hna dirhmun fek tein Khrih cawnpiaknak chungah an dir khawh nak hnga thazaang peknak ca a si.

Kuat thumnak Johan cu Gaius timi minung pakhat min bunh in ṭialmi cakuat a si. Bawipa rian a ṭuantu hna cungah dawtnak a ngei mi a si caah a mah cu a lawmh. Cun nunzia dawh lo ngaiin a nung mi Diotrefes cu fak ngaiin a siknak kong aa ṭial.

Cawnpiaknak Hman lo Johan nih a doh mi hna cu zei bantuk dah an si?

Hi cawnpiak nak hman lo kongah ruahnak phun thum a um.

Gnostics
A caṭial mi zohchun in Khrihfabu ah buainak chuah pitu cawnpiaknak hman lo pawl hi Biakam Thar thiamsang pawl nih cun Gnostic cawnpiaknak a si lai tiah an zumh. Gnostic pawl nihcun tongh khawh mi taksa cu a sual i thlarau lawnglawng hi a ṭha/ a tling tiah an ti caah Jesuh Khrih taksa in a ratnak cu an pom lo. I Johan chungah Khrih cu minung sinak tling ngeimi a sinak le minung hna sinah khua a sa mi Pathian a sinak tampi a ṭial mi zoh tikah Gnostic cawnpiaknak nih hna a hnawhmi zumtu hna an pial sual nak hnga lo siaherhnak he ṭialmi a si tiah zumh a si (I John 4: 2-3).
Docetism
Hihi Biakam Thar checkhlattu Goodspeed nih a dirpi mi a si. Docetism timi biafang hi Greek biafang dokein in a ra i a sullam cu “ alo” timi a si. Phundang in chim ahcun a taktak a si lo mi a thlam lawng a si mi khi a si. Jesuh Khrih cu thlarau Pathian a si ko, minung bantuk sawhsawh in aa langh tu khi a si. Pum taktak a ngei lo an ti. Annih nih cun Jesuh Khrih minung pum a ngei ti cu an pom lo mi a si. Johan nih a cakuat ah, “Kan mit in kan rak hmuh i kan kut in kan rak tongh” (I Johan 1:1c). Tongh awk ṭha mi pum Jesuh nih a ngeih ko ti cu Johan nih a cakuat ah fek tein a dir kamh.
Cerinthus cawnpiaknak
Khrihfa kong caṭial thiam, Eusebius nih ca a rak ṭial mi ahcun Johan hi le Cerinthus cu aa rem lo ngaingai mi an rak si a ti. Voikhat ah Johan cu zapi kholhnak hmun ah Ephesa khua a um lio ah tak kholh dingin a va kal i ruah lo piin cuka hmun ahcun Cerinthus cu a va hmuh. Johan nih Cerinthus cu kholhnak inn chungah a um ti a hngalh tikah takkholh nak inn chung luh a duh ti lo a ti. “Takkholhnak inn hi a cim lai, zeicah tiah biading a dohtu pa, Cerinthus innchung ah a um,” tiah a rak ti tiah Eusebius nih a ṭial.
Cerinthus nih a cawnpiak hna ning ahcun minung Jesuh le Pathian Khrih tiah Jesuh Khrih cu pahnih in a ṭhen. Minung Jesuh cu minung taktak in vawlei ah a chuak. Pathian nawl ngai in a um. Tipil nak a in bakin Pathian Khrih cu ṭhuro in a cungah aa fu i Pathian ṭhawnnak a pek. Vailam cung a phak tikah Pathian Khrih nih minung Jesuh pum chungin a chuah tak. Pathian Khrih nih fahnak le thihnak a rak tuar taktak bal lo, thihnak a tuartu cu minung Jesuh a si tiah Jesuh Khrih cu pahnih ah a rak ṭhen.

Donghnak

Khrihfabu tuanbia kan zoh tikah cawnpiaknak hman lo hi zumlo tu chungin an chuak bal lo. Zumtu a si ve mi chung in, micheu cu cawnpiaktu lila a simi hna chung in an rak chuak ṭheu. Cucaah kan zumhnak kong le kan i cawnpiak nak kongah Bible cawnpiak ningin kan kal maw ti hi zoh ṭhan lengmang kan herh i Bible he aa ralchan mi cawnpiaknak cu Johan bantuk in ralṭha tein kan doh ngam a herh hringhren ko.

Johan cakuat pathum nih a hlei in a kan cawnpiak mi cu kan Bawipa Jesuh khrih cu minung tling a si i Pathian tling zong a si ti hi a si. Dawtnak Pathian a biami zumtu hna nih kan zumhnak cu midang cung ah dawtnak kan ngeih ve nak in a langh ter ding kan si ti hi a kan cawnpiak mi a si. Johan bantuk in hruaitu ṭha nihcun a hruaimi mibu hna cawnpiaknak hman lo nih a tuaitam hna tikah ralṭha tein zei hi dah a hman, zeidah kan dirhmun a si ti le zeidah Bible nih a kan cawnpiak mi a si ti zong kha fiang tein midang huat lai phang lo in a chim ngammi, a dirpi ngammi an si ti kha hi cakuat in kan cawn khawh mi a si.

Cherhchan Cauk

-Barclay. William, The Letters of John and Jude (Revised Edition). 1978.

-Brown. Raymond E, The Epistles of John, Volume 30. 2021.

-Ehrman. Bart D., A Brief Introduction to the New Testament. 2021.

-Guthrie. Donald, An Introduction to the New Testament. 1990.