Cakuat Tinh Mi: Kum zabu 1-nak lio i hremnak a phun phun ruang ah Judah Khrihfa hmasa pawl nih an zumhnak an kaltak sual nakhnga lo thazang peknak cakuat a si. Judah Khrihfa hmasa pawl kha Khrih an zumh ruang ah hremnak fakpi an tuar; fung in an tuk hna, an inn le lo an hrawh piak hna; mi cheu cu thong ah an thlak hna i zapi hmai ah an thah hna. Zumtu tampi nih cu bantuk harnak le tuk-hremnak cu lung lawm tein an tuar. Sihmanhsehlaw, mi cheu cu an tuar khawh lo caah Khrih an zumhnak in aa let mi zong an um. Cu bantuk lio caan ah cun, Hebru cakuat ṭialtu nih thazang a pek mi hna cu, Jesuh Khrih zohchih bu in intuar khawhnak thazang an ngeih i zumhnak ah fek tein an dir khawh nakhnga a si (4:11, 14).

Khrih hnu zulh ruang ah hremnak le tukthahnak a tuar mi Judah Khrihfa hna nih an biaknak phung le an zeizong vialte kan sung dih tiah hnabei dong in an um. An zumhnak zong thlau an i zal cang (5:11, 12). Cu lio ah cun Hebru cakuat ṭialtu nih thazang a peknak hna cu, harnak le nganfahnak phen ah khin nan zumhnak hram taktak a si mi Khrih a um ko. Cu Khrih cu ralṭha tein i tlaih ulaw, nan zumhnak ah khan a dongh tiang in fek tein dir ko u tiah a forh hna.    

Cakuat Theology: Hebru cakuat hi Baibal thiam cheukhat nih Thawngṭha Panganak (The Fifth Gospel) tiah min an pek. Thawngṭha Pali (Mathai, Marka, Luka, Johan) nih vawlei cung i Jesuh Khrih a rian ṭuannak kong an langhter. Hebru cakuat nih cun Khrih nih vancung Pa Pathian orhlei kam i misual kan ca ah rian a ṭuannak kong a langhter.

Hebru cakuat i a theology muru (main point) cu kan Tlangbawi Ngan, Jesuh nih voikhat ah zungzal ca in kan caah raithawinak a kan tuahpiak ti hi a si (7:27; 8:1-6; 10:10-18). Fapa Jesuh Khrih thawng in “Hmun Thiang Bik” chung ah luhnak nawl kan ngei (10:19). Cucaah, zumtu nih Pathian cu tihnak le phuhrunnak um loin kan naih khawh ti hi cakuat tialtu nih biapi in langhter aa zuam mi a si.

Hebru cakuat hi a huap in ṭhen thum in zoh khawh a si: Pathian Fapa, Jesuh Khrih, (1-6); Khrih kan Tlangbawi Ngan, (7-9) Zumtu kan Rian (10-13). Hebru cakuat chung ah biapi in kan hmuh mi theology cu: zumhnak le Tlangbawi Ngan, Jesuh Khrih nih raithawinak biaktheng cu i aa pekchanhnak thawng in khamhnak tling kan hmuhnak kong a si.    

Hebru cakuat ṭialtu nih fianter aa zuam mi cu, Pathian nih a Bia le Fapa Jesuh hmang in minung a kan pehtlaihnak—a kan khamhnak kong a si. Jesuh Khrih cu a sual mi minung le a thiang mi Pathian kar pehtlaihnak a cat cang mi a pehtonhtu (Tlangbawi Ngan) a si. Phun dang cun, cakuat tialtu nih hin Jesuh cu Pathian sinak tling a ngei mi a si ti kha Judah Khrihfa hna nih an cohlan nakhnga fianter aa zuam. Cucaah, Jesuh Khrih le a rian ṭuannak kong kha biapi in a chim. Cakuat ṭialtu nih Jesuh cu Biakam Hlun i Pathian bia a hun tlintertu (God’s prophetic voice) a si a ti. Biakam Hlun tuanbia chung ah Pathian nih profet hna hmang in le lam tampi in bia a chim. Profet hna nih an rak chim mi bia kha Jesuh Khrih ah hin a hung tling dih. Cucaah Jesuh cu profet hna vialte le vancung mi hna nak in siseh, Moses le Aaron nak zong in a ngan deuh mi, kan tlangbawi a si (1:1-3; 1:4-2:18; 3:1-19; 5:1-10:18).

Cakuat Cuanh Ning: Hebru cakuat rel tik i fiannak a kan bawmtu ah a tanglei bang hin zoh khawh a si:

1. Jesuh Khrih cu vancung mi hna nak in a ngan deuh (1-2). Mah hi nihin kannih caah cun a fiang ngai mi a si nain, kum zabu 1-nak hrawng i Judah Khrihfa hna caah cun sullam thukpi a ngei mi a si. Zeicahtiah, Judah tradition ning ah Moses Phungbia (Torah) le Pathian bia kha vancung mi nih Moses sinah an rak chimh (Deut. 33:2). Hebru cakuat ṭialtu nih Jesuh cu vancung mi nak in a ngan deuh tiah a ti tikah, Jesuh nih a phuan mi bia cu hlan i vancung mi nih an phuan mi nak in a ngan deuh tinak a si. Cucaah, Pathian Fapa, Jesuh Khrih cu Pathian aa phuannak sangbik a si.

2. Jesuh Khrih cu Moses nak in a ngan deuh (3-4).  Cakuat ṭialtu nih langhter aa zuam mi pakhat cu, Israel miphun nih ramcar chung ah Moses bia an ngaih lo ruang ah Kamh Mi Ram an phanh khawhlonak kong a si. Jesuh Khrih cu Moses nak in a ngan deuh ahcun, kannih zong Israel mi bantuk in kan um ve sual nakhnga lo ralrin kan herh. Kan i ralrin lo i Jesuh Khrih kan zumh lo le kan i bochan lo ahcun Pathian pennak kan sung ve ko lai.

3. Jesuh Khrih cu Biakam Hlun tlangbawi vialte nak in a ngan deuh (5-7). Biakam Hlun tlangbawi pawl i an rian biapi cu, Pathian hmai ah khan Israel mi aiawh in sual thiannak caah raithawinak tuah a si. Jesuh Khrih cu Tlangbawi Melkhizedek bantuk in sualnak le thurhnawmnak a ngei lo mi, kan sualnak caah voikhat ah zungzal ca i raithawinak a kan tuahpiaktu a si. Cucaah, Jesuh Khrih kan cohlan lo ahcun Pathian he kan i rem kho lo.

4. Jesuh Khrih cu Biakam Hlun raithawinak le biakam (covenants) vialte nak in a thiang hlim deuh i a tling deuh (8-10). Biakam Hlun ah cun sual thianhnak caah nifa te, asiloah kum fa te in raithawinak tuah a si. Sihmanhsehlaw, Jesuh Khrih nih vailam cung i a thisen thlet in a kan tlanhnak le kan sual a kan ngaihthiamnak cu zungzal ca a si. Cucaah, Jesuh Khrih cohlan loin hnu chittak cu Pathian a vel thawng in a kan ngaihthiamnak hnu chittak he aa khat.

5. A cunglei i Jesuh Khrih nih a kan tuahpiak mi vialte ruang ah hin, Hebru cakuat ṭialtu nih careltu vialte a kan forh mi cu—Jesuh Khrih kan zumhnak ah ralṭha te le fek tein dir ding a si (11-13). Vawlei harnak, ṭihphannak le hnahnawhnak tampi lak ah khua sa ko hmanh usihlaw, kan pupa hna nih zumhnak ah fek tein an dir bang in, Khrih caah zumhawktlak in a nung mi le a hnu zultu si ding in a kan forh. Hebru 12:1-11 ah hitihin a langhter: “Jesuh kha fek tein i zohchih u sih. Amah cung ah cun kan zumhnak cu a hramthawk in a dongh tiang a um….” Zumtu cu Jesuh nih a intuar mi i zohchih in tlikzuamnak ah laksawng hmuh ding in a tli ding kan si ti kha Hebru cakuat ṭialtu nih a chim duh mi a si. 

   Bawipa nih thluachuah in pe cio ko hna seh!